Günümüz toplumlarında genel sağlık bilincinin gelişmesiyle eş zamanlı olarak ağız ve diş sağlığına verilen önem de sevindirici bir şekilde artmaktadır. Ağız sağlığının en önemli kilit noktası; öncelikle evde doğru yöntemlerle ve doğru zamanda ağız bakımının yapılması, buna ek olarak ise düzenli olarak diş hekimine kontrole gidilmesidir. Gün içerisinde yediğimiz yemeklerin dişlerin üzerindeki çukurcuk ve boşluklarda, dişler arası bölgelerde ve dişetinin içerisinde uzun süre kalarak bakterilerin beslenmesi ve çoğalması için uygun ortam meydana getirmesiyle çürük ve dişeti enfeksiyonları gibi problemler ortaya çıkar. Bunu önlemenin en iyi yolu yiyecek artıklarının etkili bir biçimde uzaklaştırılmasıdır.

Diş fırçası, diş ipi, arayüz fırçası ve ağız gargarası günlük ağız hijyenini korumak için gerekli, yeterli ve ulaşılması kolay gereçlerdir. Doğru diş fırçalama öncelikle, arka dişler gibi temizlenmesi zor ve dar bölgelere girebilen, ağzımıza uygun bir diş fırçasının seçilmesiyle başlar. Diş fırçasının başının yaklaşık olarak 2 dişimizin genişliğinde olması tercih edilir. Çok yumuşak kıllı fırçalar artıkları uzaklaştırmada yeteri kadar etkin olmayabilirken çok sert kıllı fırçalar ise diş ve dişetlerimizi tahriş edebilir. Burada amaç hem etkin temizlik yapmak hem de dokulara zarar vermemektir. Hassasiyet, dişeti çekilmesi, cerrahi operasyonlar veya ağız yaraları gibi özel durumlarda yumuşak diş fırçaları tercih edilebilir. Dişler dişetleriyle beraber üst çenede aşağıya doğru alt çenede ise yukarıya doğru, yani her zaman dişetinden dişe doğru, dairesel hareketlerle fırçalanmalıdır. Yiyecek artıklarını sıkıştıkları bölgelerden çıkarırken dişetinin içine ittirmemeye, dişlerin aşınmasına ve dişetlerinin çekilmesine neden olacak şekilde yatay yönde hareketlerle bastırarak fırçalamamaya dikkat edilmelidir. Bazı bireylerde görülen takıntılı temizlik ve fırçalama alışkanlıkları, gereğinden sık ve fazla kuvvet kullanarak fırçalama nedeniyle çoğu zaman dişlerde aşınmayla ve dişetlerinde çekilmeyle sonuçlanabilir. Benzer şekilde sık ve dikkatsiz kürdan kullanımı, ağız duşu gibi popüler ve pratik görünen cihazların yanlış kullanımı da zararlı olabilmektedir. Ağız duşu, doğru kullanılmadığı takdirde basınçlı su vererek artıkları uzaklaştırırken dişetlerinin içine girmesine ve dişetlerinin dişle bağlantısının zayıflamasına neden olabilir. Özellikle gece yatmadan önce dişlerimizi zaman ayırarak özenle fırçalamak önemlidir. Günün en yorgun saatinde bunu yapmak zor olsa da; tüm gece boyunca ağzımızın kapalı ve havasız olduğu, sirkülasyonun olmadığı bir ortam bakterilerin çoğalması için çok avantajlı bir yerdir. Gece yatmadan önce sırasıyla fırçalama, diş ipi-arayüz fırçası kullanımı ve gargara yapmak ağız sağlığını korumada en önemli adımdır. Sabah kalktığımızda ise yeniden gargara yaparak ve kahvaltı sonrası dişlerimizi fırçalayarak günün büyük bölümünde bakterileri ve artıkları dişlerimizden uzak tutabiliriz.

Bebeklerde ilk dişlerin çıktığı 6-8 aylık dönemde temiz bir gazlı bez ıslatılarak dişler bununla silinmelidir. Diş sayısı arttıkça artık yumuşak diş fırçalarına geçilmeli ve zaman içinde çocuğa diş fırçalama alışkanlığı kazandırılmalıdır. Diş fırçalamanın 4-5 yaşlarına kadar anne baba tarafından, 5-9 yaşları arasında anne baba gözetiminde yapılması idealdir. Çocuklar için üretilmiş bir diş macunu 3 yaşına dek pirinç tanesi kadar veya sadece ince bir tabaka sürüntü şeklinde, 3 yaşından sonra ise bezelye tanesi kadar kullanılabilir. Arası açık dişlerde ince arayüz fırçaları ve bitişik dişlerin aralarında diş ipi kullanımı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da gereklidir. Öğünlerden ve atıştırma zamanlarından sonra çocukların su içmesi de çürük oluşumunu önlemeye yardımcıdır.
Yaşlılık, mental yetersizlik, bedensel engellilik durumu, romatizmal hastalıklar gibi kısıtlayıcı özel durumu olan bireylerin elektrikli diş fırçalarını kullanması önerilmektedir. Bu bireylerde doktor kontrolü mümkün olduğu kadar ihmal edilmemeli, ağız ve diş hastalıklarına bağlı sıkıntıların mevcut durumu kötüleştirmesi ve hayat kalitesini azaltması önlenmelidir.

Dr. Gülin Tulu Katı - Dişeti Hastalıkları Uzmanı (Periodontolog)